به گزارش خبرگزاری مهر، آئین رونمایی از ترجمه جلد دوم «دائرةالمعارف قرآن کریم» عصر روز گذشته هشتم اردیبهشت، با حضور دکتر منصور پهلوان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، حسین خندق‌آبادی، عضو هیئت علمی بنیاد دائرةالمعارف اسلامی و امیر مازیار، مدیر علمی انتشارات حکمت در محل خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) برگزار شد.
در این مراسم «پهلوان» در سخنانی با تقدیر از همه کسانی که در به ثمر نشاندن این اثر تلاش کرده‌اند، اظهار کرد: دائرةالمعارف نوشتن، بسیار ارزشمند است که در سایه آن می‌توان با همه علوم قرآنی به صورت یک‌جا آشنا شد.
روحیه وسیع مسلمانان در قبول تحقیقات سایر محققان
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: اگر عده‌ای از دانشمندان غیر مسیحی یا غیر یهودی درباره انجیل یا تورات، تحقیقی انجام دهند، مورد قبول آن جوامع قرار نمی‌گیرد اما ما باید این مطلب را قدر بدانیم که اینقدر روحیه وسیعی داریم که تحقیقات همه پیروان ادیان را مورد بررسی و پذیرش قرار می‌دهیم.
وی افزود: مسلمانان بر اساس آیه «فَبَشِّر عِبادِ الَّذِینَ یَستَمِعُونَ القَولَ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه»(سوره زمر/ آیه 17)، آثار و تحقیقات دیگران را مورد دقت و توجه قرار می‌دهند اما نباید فراموش کنیم که تحقیق در مباحث علوم قرآنی مثل علوم پایه نیست که بگوییم فلان خارجی نیز تحقیق کرده و مورد قبول است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: تحقیق در مباحث علوم قرآنی مثل فیزیک یا شیمی و سایر علوم پایه نیست که بتوانیم به تحقیقات مغرضانه مستشرقان استناد کنیم. دائرةالمعارف قرآن را باید علما و مجتهدان خودمان بنویسند. برای نمونه تنها یادگیری زبان عربی و آشنایی با تمام ظرایف آن پنجاه سال زمان نیاز دارد و این امر برای مستشرقان ممکن نیست.
پیشنهاد اضافه کردن جلد ششم به دائرةالمعارف
پهلوان همچنین پیشنهاد کرد: بسیار مطلوب است که یک مجلد نیز با عنوان نقد، تکلمه به مجموع این دایرةالمعارف اضافه شود تا به ماندگاری این اثر کمک کند. البته ما برعکس وهابی‌ها و دیگر فرق به تحقیقات مکاتب دیگر اهمیت می‌دهیم.
در بخش دیگری از این مراسم خندق‌آبادی به ارائه توضیحاتی درباره اثر و نحوه انجام آن پرداخت و اظهار کرد: در انتشارات حکمت بخشی به مطالعات قرآنی اختصاص یافته است. از نتایج این بخش نیز می‌توان به رونمایی از جلد اول همین مجموعه در نمایشگاه بین‌المللی کتاب سال گذشته اشاره کرد.
دائرةالمعارف قرآن لیدن؛ مجموعه کامل و مفید برای محققان
این عضو هیئت علمی بنیاد دائرةالمعارف اسلامی در ادامه به «دائرةالمعارف قرآن لیدن» اشاره کرد و گفت: این اثر مهم‌ترین منبع درباره قرآن به زبان‌های لاتین محسوب می‌شود و دو ویژگی برجسته دارد، این مجموعه کامل شده و به اتمام رسیده است و از سویی می‌تواند به منبع خوبی برای محققان داخلی تبدیل شود.
وی ادامه داد: چند سال به طول انجامید تا مدخل‌ها به زبان فارسی برگردانده شوند و همچنین برای تسهیل و قاعده‌مند سازی امر ترجمه، چندین شیوه‌نامه برای مترجمان، ویراستاران و حتی شکل ظاهری کتاب تهیه شد. همچنین در ابتدا حدود صد صفحه از اثر، ترجمه شد و در اختیار نزدیک به پنجاه نفر از فعالان این حوزه قرار گرفت و از آنها نظرخواهی شد.
خندق‌آبادی با بیان اینکه پس از کار دشواری که برای جلد نخست انجام شد، امید است مجلدات بعدی با سرعت بیشتری منتشر شود، اظهار کرد: به علاوه پنج جلدی که منتشر خواهد شد، یک مجلد نیز با عنوان «نمایه» منتشر می‌شود که راهنمای جلد‌های پیش از خود خواهد بود.
تلاش شانزده مترجم در جلد دوم
این عضو هیئت علمی بنیاد دائرةالمعارف اسلامی با بیان اینکه جلد دوم 144 مدخل که از «پ تا خ» را شامل می‌شود، اظهار کرد: این جلد از دائرةالمعارف قرآن را شانزده مترجم آشنا به علوم قرآنی و متخصص در ترجمه به سرانجام رسانده‌اند. نکته دیگر درباره این جلد حضور برخی مدخل‌های بسیار مهم در جلد دوم است. مانند «چاپ قرآن»، «حدیث و قرآن»، «تاریخ و قرآن»، «ترجمه‌های قرآن»، «تفسیر قرآن»، «تصوف و قرآن»، «خوش‌نویسی و قرآن»، «تهذیب قرآن»، «حروف مقطعه» و ... .
وی همچنین به حضور و ارائه مقاله محققان و دانشمندان مسلمان در این مجموعه اشاره کرد و گفت: در نسخه اصلی این اثر تلاش شده از محققان مسلمان آشنا به مطالعات آکادمیک استفاده شود. در مجموع نزدیک به بیست مؤلف مسلمان در این اثر صاحب مقاله هستند. همچنین مقاله محمدعلی امیر‌معزی و محسن ذاکری نیز از ایران در جلد دوم این اثر موجود است.
خندق‌آبادی همچنین درباره نحوه گزینش مترجمان، عنوان کرد: در آغاز سعی کردیم مدخل‌هایی که پیش‌تر ترجمه و منتشر شده بود را جمع‌آوری کنیم و در ادامه به بررسی آنها پرداختیم و صاحبان آثار باکیفیت را برای همکاری دعوت کردیم. در ادامه نیز با توجه به تخصص مترجمان، مجموعه‌ای از مداخل را در اختیار آنها قرار دادیم. البته در این میان توجه به زمان نیز برای ما اهمیت ویژه‌ای داشت.
وی همچنین درباره وجود اصل مدخل انگلیسی در اثر، اظهار کرد: پیش از چاپ جلد نخست برای این مهم اندیشیده شده بود و حتی در جلد دوم نیز سه صفحه در قالب سخن ویراستار به تشریح این موضوع پرداخته است تا محقق و مراجعه کننده دچار اشتباه و سردرگمی نشود. در ترجمه بعضی از این مدخل‌ها مجبور شدیم تا تغییرات جزئی بوجود بیاوریم و به همین دلیل است که اصل نام انگلیسی مدخل را نیز با آن همراه کرده‌ایم.
این عضو هیئت علمی بنیاد دائرةالمعارف اسلامی همچنین درباره ارجاعات این اثر، گفت: نحوه ارجاع‌ها در برخی مدخل‌ها بسیار مکانیکی بود به این شیوه که هرجا نامی از ابراهیم(ع) آمده بود، به مدخل ابراهیم(ع) ارجاع داده شده بود. این موضوع خوانش را برای مخاطب سخت می‌کرد و برای رفع این مشکل در مرحله ویراستاری برخی از این ارجاعات حذف شد. همچنین برخی مدخل‌ها در زبان انگلیسی به هم نزدیک هستند اما در زبان فارسی میان آنها فاصله می‌افتد. برای برطرف کردن این مشکل نیز کل مدخل را به مدخل نزدیک ارجاع داده‌ایم.
از آغاز به غربی بودن این مجموعه آگاهی داشتیم
در بخش دیگری از این مراسم مازیار به ایراد سخن پرداخت و درباره همراهی نقد مدخل‌های این دائرةالمعارف با ترجمه آنها، اظهار کرد: ما در مؤسسه حکمت از آغاز به غربی بودن این دائرةالمعارف اشراف داشتیم هرچند خیلی با اعتدال نوشته شده است و بنابر همین استدلال محتوا آن برای مخاطبان ما قابل نقد خواهد بود.
مدیر علمی انتشارات حکمت ادامه داد: در این مسیر به چند روش می‌شد اقدام کرد، این دایرةالمعارف را ترجمه نکنیم، ترجمه را با نقد همراه کنیم، تنها ترجمه را منتشر کنیم و مسیری که مؤسسه انتخاب کرد.
ضرورت ترجمه این اثر
مازیار در تشریح سخنان خود، گفت: رها کردن ترجمه کار اشتباهی بود چراکه علی‌رغم گذشته درخشانی که در مطالعات قرآنی داشته‌ایم، امروز دچار نقص هستیم تا حدی که خودمان نتوانسته‌ایم یک فرهنگ کامل قرآنی تألیف کنیم. همچنین برخی اطلاعات این دائرةالمعارف از سطح پژوهش در سطح کشور بالاتر است.
وی درباره ترجمه همراه نقد نیز اظهار کرد: این کار از سویی حجم کار را بسیار افزایش می‌داد و زمان بسیاری را نیز به خود اختصاص می‌داد و با توجه به سطح بودجه برای این قبیل امور در کشور ما و توانایی‌های بخش خصوصی، انجام کار را به امری محال شبیه می‌کرد.
مدیر علمی انتشارات حکمت همچنین اظهار کرد: اما کاری که در مؤسسه انجام دادیم بر این اساس بود که به علاوه ترجمه کامل اثر، درباره آن مدخل‌هایی که خطای فاحش در آنها وجود دارد یا نویسنده تلاش دارد مخاطب را منحرف کند، خیلی مؤجز توضیح داده‌ایم و مخاطب را به رجوع به منابع مؤثق‌تر ارجاع داده‌ایم که نمونه آنرا می‌توان در انتصاب «آذر» به پدر بودن برای حضرت «ابراهیم(ع)» اشاره کرد.
وی در پایان از انتشار جلدی به عنوان «نقد و بررسی دائرةالمعارف» خبر داد و گفت: این مجلد شامل نقد‌هایی می‌شود که به شکل کلاسیک و با سفارش مؤسسه نوشته شده است به علاوه نقد‌هایی که از قبل موجود بوده است مانند «جمع در قرآن». همچنین این اثر در جلد اول با قیمت 45 هزار تومان و در جلد دوم با قیمت 50 هزار تومان به مخاطبان عرضه می‌شود.
